જુલાઈ 25, 2014

એક ગુમનામ ગાયક...




ગઈકાલે મેં પ્રખ્યાત નિર્દેશિકા સાંઈ પરાંજપેની અદ્ભૂત ફિલ્મ 'સાઝ'ના વરસાદી ગીત 'બાદલ ઘુમડ આયે' વિશેની પોસ્ટ મૂકી હતી. આ ફિલ્મ, આમ તો, સંગીતના ક્ષેત્રે એકબીજાને ટક્કર મારે એવી બે પ્રતિભાવંત બહેનોની કથા છે. સહજ છે કે, પહેલી નજરે આ કથા, પ્રખ્યાત મંગેશકર બહેનોની વાર્તા હોય એમ લાગે. પરંતુ ફિલ્મ જોઈને, ખાસ તો, 'બાદલ ઘુમડ આયે' ગીત અને રઘુવીર યાદવનું પાત્રાલેખન જોઈને ચોંકી જવાયું.

ફિલ્મમાં રઘુવીર યાદવનો એક સુખી પરિવાર છે- પત્ની અને બે દીકરીઓ. એ જાતે સંગીતકાર છે અને નાટક કંપનીમાં કામ કરે છે. બંને દીકરીઓ સંગીતમાં રસ ધરાવે છે.

જુલાઈ 24, 2014

એક વરસાદી ગીત.......



તનની સાથે મનને પણ ભીંજવી જતો હોય છે વરસાદ. અને એવી જ અસર કરે છે, વરસાદ પર આધારિત ગીતો. એમાંયે વર્ષાઋતુના ખાસ રાગ મિયાં કી મલ્હાર પર આધારિત ગીતની અસર તો અદ્ભૂત હોય છે. આવું જ એક ગીત આજે આપની સમક્ષ મૂકી રહી છું. સુરેશ વાડેકરની બેનમૂન ગાયકીનો પરિચય આપણને આ ગીતમાં મળે છે. સઈ પરાંજપેની આ ફિલ્મ 'સાઝ'નું સંગીત આમ તો ભૂપેન હઝારિકા, રાજકમલ અને યશવંત દેવે સંયુક્ત રીતે આપ્યું છે. પણ આ ગીતનું સંગીત યશવંત દેવે આપ્યું છે. આ ફિલ્મના ગીતો માટે જાવેદ અખ્તરને સર્વશ્રેષ્ઠ ગીતકારનો રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવેલો.

બે સગી બહેનોની કથા કહેતી આ ફિલ્મની વાર્તા, લતાજી અને આશાજી પર આધારિત હોય એવું લાગે. પણ આ ગીતનું ફિલ્માંકન જોઈને કંઈક જૂદું જ પ્રતીત થાય છે.

આ ગીતને અહીં માણો....

જુલાઈ 20, 2014

ગીતા દત્ત...




ગીતા દત્ત - જન્મ: ૨૩ નવેમ્બર, ૧૯૩૦ - દેહવિલય: ૨૦ જુલાઈ, ૧૯૭૨

ગીતા દત્ત.... મસ્તીભર્યા તોફાની અંદાજમાં  ગાયેલા ગીતો વડે ભારતીય ફિલ્મસંગીતને પશ્ચિમી સૂરમાં ઢાળનારી આ ગાયિકા, લગભગ દરેક પ્રકારના ગીતો ગાવામાં કુશળ હતા. ભજન ગાયિકા તરીકે કારકિર્દીની શરુઆત કરનાર ગીતા દત્તે ફિલ્મ 'બાઝી'ના ગીતોમાં પોતાના માદક અવાજના કામણ વડે બાજી મારી લીધી અને રાતોરાત તે સમયની યુવા પેઢીની પ્રથમ પસંદગી બની ગઈ.

ચાહે ભજન હોય કે ક્લબ સોંગ, પ્રણયગીત હોય કે દર્દભરી રચના.... ગીતા દત્તના મદહોશ કરી દેનારા અવાજના જાદૂથી શ્રોતાઓ મંત્રમુગ્ધ થઈ જતા..... આજે પણ થઈ જવાય છે. ગીતા દત્તના અવાજમાં રહેલો બંગાળી લહેકો તેમની સમકાલીન એવી અન્ય ગાયિકાઓથી અલગ કરી દે છે. સચિન દા એ તેમની આ ખાસિયતનો ઉપયોગ, દેવદાસ અને પ્યાસા જેવી ફિલ્મોના ગીતમાં બખૂબી કર્યો છે. પ્યાસાનું ગીત 'આજ સજન મોહે અંગ લગા લો... જનમ સફલ હો જાયે.....' સાંભળતા જ આ વાત સુપેરે સમજાય છે.

કહેવાય છે કે, પતિ ગુરુ દત્ત જ નહીં, દુનિયાએ પણ આ પ્રતિભાશાળી ગાયિકા અને અભિનેત્રીને જીવતેજીવ ખૂબ જ અન્યાય કર્યા હતા. આ એક નમૂનો જુઓ. ફિલ્મ 'સુજાતા'નું આ ગીત, 'તુમ જીઓ હજારો સાલ, સાલ કે દિન હો પચાસ હજાર', સચિન દા એ આશા ભોંસલે અને ગીતા દત્ત એમ બંનેના અવાજમાં રેકોર્ડ કરેલું. છેલ્લી ઘડીએ ગીતા દત્તનો અવાજ ફાઈનલ થયો. પણ ગ્રામોફોન કંપનીના રેકોર્ડમાં આશા ભોંસલેનું નામ જતું રહેલું. કેટલાયે વર્ષો સુધી આ ગીત આશાજીના નામ સાથે જ સંભળાતું રહ્યું. આશરે સત્યાવીસ વર્ષ પછી એક વખત આશાજી જ્યારે અમેરિકાની ટૂર પર ગયેલા  ત્યારે ત્યાંના એક રેડિયો સ્ટેશન પર તેમનો ઈન્ટરવ્યૂ લેવાયો. એ સમયે અનાઉન્સરે તેમને આ ગીત સંભળાવીને ગાયિકાનું નામ પૂછ્યું. આશાજીએ જવાબ આપ્યો, 'ગીતા દત્ત'. (જો કે હજુ યે નેટ પર આ ગીત સર્ચ કરતા ગાયિકા તરીકે આશા જીનું નામ જ જોવા મળે છે.)

કૈસે કોઈ જીયે, ઝહર હૈ ઝીંદગી...(બાદબાન- ૧૯૫૪) જેવું  ગીત ગાનાર ગીતા દત્ત, ગુરુ દત્ત જેવા જીનીયસ સાથેના નિષ્ફળ લગ્નજીવન બાદ શરાબનું ઝેર રોજબરોજ ગળા નીચે ઉતારતી રહી અને આ જ કારણે માત્ર ૪૧ વર્ષની વયે આ ફાની દુનિયા છોડી ગઈ.

ગીતા દત્તે ગાયેલા મારી પસંદના કેટલાક સહાબહાર ગીતો:-

*ખયાલોં મેં કિસી કે, ઈસ તરહ આયા નહીં કરતે.. (બાવરે નૈન- ૧૯૫૦)
*સુનો ગજર ક્યા ગાયે (બાઝી- ૧૯૫૧)
*ન યે ચાંદ હોગા ન તારે રહેંગે મગર હમ હમેશા તુમ્હારે રહેંગે (શર્ત-૧૯૫૪)
*કૈસે કોઈ જીએ... ઝહર હૈ ઝિંદગી (બાદબાન-૧૯૫૪)
*જાને કહાં મેરા જિગર ગયા જી (મિ. એન્ડ મિસિસ૫૫-૧૯૫૫)
*જાતા કહાં હૈ દીવાને (સી આઈ ડી-૧૯૫૬)
*એ દિલ મુઝે બતા દે, તુ કિસ પે આ ગયા હૈ (ભાઈ ભાઈ- ૧૯૫૬)
*આજ સજન મોહે અંગ લગા લે... જનમ સફલ હો જાયે (પ્યાસા-૧૯૫૭)
*મેરા નામ ચિન ચિન ચૂ (હાવરા બ્રિજ-૧૯૫૮)

તારા વિના કશે મન લાગતું નથી....




કોઈ કાવ્ય વાંચો-સાંભળો અને એના શબ્દો-લાગણી-છંદ-પ્રાસ અપ્રતિમ હોય એટલે અત્યંત ગમી જાય. કોઈક વાર એવું યે થાય કે રચનામાં એવું કઈ ખાસ ન હોય છતાં પણ એ અનહદ ગમી જાય. એનું કારણ એ હોય છે કે એમાં કહેવાયેલી વાત આબેહૂબ આપણા દિલની વાત હોય. જાણે કોઈએ ચેહરા સામે આઈનો ધરી દીધો ન હોય!

મિત્રો, કહો તો જોઈએ કે ડૉ. મુકુલ ચોક્સીની આ રચના ક્યા પ્રકારની છે?!! :P

જુલાઈ 15, 2014

દેખો રુઠા ના કરો.....

Mount Fuji

“ઓહ.. તું છો....!!!” બેડ સાઈડ લેમ્પના ઝાંખા અજવાળામાં અર્ધમીંચી અધખુલ્લી ઊંઘરેટી આંખે એની સામું જોતા એ બોલી...

“તો રાતના અઢી વાગ્યે બેડરૂમમાં બીજું કોણ હોઈ શકે મારા સિવાય? એય...તું કોને એક્સ્પેક્ટ કરે છે????” કૈક ચીડાયેલા અવાજે એ બોલ્યો..

“રણબીર કપૂરને...” અડધી ઊંઘમાં પણ એ મજાક કરી શકી એનું પોતાને જ આશ્ચર્ય થયું!

જુલાઈ 11, 2014

અકેલે હૈં, ચલે આઓ....




પાંચમાં માળે આવેલા એપાર્ટમેન્ટના દરવાજાના કી હોલમાં ચાવી ફેરવી બારણે તાળું મારી અમલે પીઠ પર ભરાવેલો લેપટોપ બેગનો સ્ટ્રેપ સરખો કર્યો અને પગથિયાં ઉતરવા માંડ્યા. અપાર્ટમેન્ટમાં આમ તો લીફ્ટ હતી પણ કસરતના ભાગ રૂપે એ કાયમ પગથિયાં ચડી-ઉતરીને જ જતો. ચોથા માળ પર આવીને એ જરા અટક્યો. હાથમાં પકડેલા ફોન પરથી એણે એક નંબરનો ફાસ્ટ ડાયલ લગાડ્યો. 

જુલાઈ 07, 2014

એક સુફી નઝમ... ઓસમાણ મીર




થોડા દિવસ અગાઉ પોસ્ટ કરેલ વાર્તાનું શીર્ષક વિચારતી વખતે સુફી સંગીત અને કવ્વાલીના બેતાજ બાદશાહ નુસરત ફતેહ અલી ખાને ગાયેલ નઝમ 'મુઝે તુમ યાદ આતે હો....' મનમાં આવી ગઈ.

એક પ્રેમકાવ્ય.... વિપીન પરીખ



ચલો, એક દિવસ આપણે એમ વરતીએ

જાણે લગ્નનો પહેલો દિવસ છે.

તું કહેશે તો એ દિવસ હું ઑફિસ નહીં જાઉં.

જુલાઈ 05, 2014

મૃગતૃષ્ણા





આપણે ત્યાં નારી સૌંદર્યના અનેક  રૂપકો જોવા મળે છે. એ ચાહે મેનકા કે ઉર્વશી જેવી અપ્સરાઓનાં કલ્પનો હોય કે પછી પુરાતન સંસ્કૃતિના અવશેષોના ખોદકામ દરમિયાન મળી આવતી યક્ષિણીની મૂર્તિઓ હોય કે પછી અજંતા-ઈલોરાની ગુફાઓમાંની સદીઓ જૂની નારી પ્રતિમાઓ હોય કે જેને જોઇને આજે પણ અભિભૂત થઇ જવાય- 

વરસોનાં વરસ લાગે.... મનોજ ખંડેરિયા



ઘણીવાર એવું બને છે કે કવિ કરતા કવિની રચના એવી સશક્ત પુરવાર થઇ જાય કે પછી કવિ એ રચનાથી જ ઓળખાતા થઇ જાય. સ્વ. કવિ શ્રી મનોજ ખંડેરિયાના કિસ્સામાં પણ એવું જ બન્યું. પ્રસ્તુત ગઝલ વર્ષો પહેલા મુશાયરાઓમાં ન વંચાઈ હોય તો મુશાયરો અધુરો લાગે....

જુલાઈ 04, 2014

આજે તારો કાગળ મળ્યો....મુકેશ જોષી



મુકેશ જોષી પ્રિયતમામાં વસવાની વાત કરતા હોય કે ગામે એકલી રે'તી દાદીની કે વરસાદની, એમની કવિતાઓમાં પ્રેમની વાત હમેશા કાયમ હોય! ચેટીંગ અને ફેસબૂકના સમયમાં પણ કાગળ મળવાની વાત પણ સૌને પ્રિય લાગે એ ઘણી જ સુંદર વાત છે. કાગળ મળવાનું ગીત ગાયત્રી ભટ્ટ અને  રિષભ મહેતાની દંપતી-બેલડીએ એ ખુબ જ અદભૂત રીતે રજુ કર્યું છે. આવો ગીત અને સંગીત માણીએ....

http://www.youtube.com/watch?v=5YO90FcmRY8

જુલાઈ 03, 2014

वो जो हम में तुम में करार था... बेगम अख्तर


વો જો હમ મેં તુમ મેં કરાર થા.... તુમ્હેં યાદ હો કે ન યાદ હો....

ઓગણીસમી સદીના નામી શાયર મોમિન ખાં મોમિનની લખેલી આ મશહૂર ગઝલ, બડે ગુલામ અલી ખાં સાહેબ, બેગમ અખ્તર, ગુલામ અલી, મેહદી હસન, ચિત્રા સિંઘ, ફરીદા ખાનમ, પંકજ ઉધાસ, નૈયરા નૂર થી લઈને અનેક નામી અનામી ગાયકોએ પોતાના કંઠે ગાઈ છે. પણ બેગમ અખ્તરના સ્વરમાં જે વેદના છલકે છે, એ કદાચ બીજા કોઈ ગાયકના સ્વરમાં એટલી તીવ્રતાથી મહેસૂસ નથી કરી શકાતી.


ઓર એક વાત... ચાહે બેગમ અખ્તર હોય કે ગુલામ અલી કે પછી કોઈ અનામી ગાયક... જ્યારે પણ કોઈ ગઝલ સાંભળું ત્યારે મનમાં એક ખ્યાલ આવ્યા વિના રહેતો નથી કે દાગ, મોમિન, ઝોક કે પછી મીર કે ગાલિબ હોય કે કોઈ અજ્ઞાત શાયર... શાયરી કે કવિતાને સામાન્ય જન સુધી પહોંચાડવામાં આ ગાયકોનો કેટલો મોટો ફાળો છે! ફિલ્મસંગીતમાં તો કોઈ પણ ગીતને પ્રસિદ્ધિ અપાવવા માટે ગાયક/ગાયિકા ઉપરાંત સંગીતકાર, ફિલ્મના કલાકારો, ગીતનું ફિલ્માંકન, મીડિયામાં થયેલ પ્રચાર-પ્રસાર જેવા એકથી વધુ પરિબળો કામ કરતા હોય છે. જ્યારે સુગમ સંગીત કે ગઝલ ગાયકી ક્ષેત્રે, સફળતાનો બધો જ આધાર ગાયક/ગાયિકાની ગાયકી પર હોય છે. મોમિનબેશક મોટા ગજાના શાયર છે, પરંતુ સામાન્ય શ્રોતા તો ગાયકો થકી જ જે તે શાયરની રચનાને આસ્વાદે છે....




મુઝે તુમ યાદ આતે હો.....



શેખરે સાતમી વખત મીનાક્ષીનો ફોન ટ્રાય કર્યો... આજે શેખર ખૂબ જ ખુશ હતો અને આ ખુશાલી મીનાક્ષી સાથે ‘શેર’ કરવા તે ખૂબ જ આતુર હતો. પણ મીનાક્ષીનો ફોન સતત ‘એન્ગેજ’ જ આવ્યા કરતો હતો. આઠમી...નવમી...દસમી વખત શેખરે ફોન લગાડ્યો.   

“હાશ”..... ખાસ્સી અર્ધી કલાક ‘એન્ગેજ’ ટોન સાંભળ્યા પછી રીંગ વાગતી સાંભળીને શેખરે રાહતનો શ્વાસ લીધો. ખુશીના માર્યા જોર જોરથી ધડકી રહેલા પોતાના દિલ પર એક હાથ રાખીને ઉભેલા શેખરથી આ વિલંબ લેશ પણ સહન થતો ન હતો. સામે છેડે ફોનની રીંગ વાગતી રહી પણ કોઈ ફોન ઉપાડતું ન હતું.

જુલાઈ 02, 2014

હૈયામાં એક મોર... હિતેન આનંદપરા





મુંબઈ જેવા કદી ન ઊંઘતા શહેરમાં વસનાર કવિ જયારે હૈયામાં ટહુકતા મોરની કવિતા લખે ત્યારે એ કવિતા હૈયા સોંસરી જ ઉતરી જાય એવી જ હોય ને? સુરેશ દલાલે જેને 'ઘૂંટીને લખનાર' કવિ કહ્યા છે એવા હિતેન આનંદપરાની કવિતામાં છલકતો પ્રેમ યુવાન દિલને જેટલો સ્પર્શે છે એટલોજ વૃદ્ધને! એમની કવિતાઓમાં અદભૂત વૈવિધ્ય અને ભાષાની ભીનાશ જોવા મળે છે.

જુલાઈ 01, 2014

ગીતના ઘેઘૂર ગરમાળામાં ચૂમી છે તને... ડો. મુકુલ ચોકસી




ખ્યાતનામ કવિ શ્રી મુકુલ ચોકસી ગુજરાતના એક સફળ મનોચિકિત્સક અને  સેકસોલોજિસ્ટ પણ છે. પરંતુ એમનું સેકસોલોજિસ્ટ હોવું  એ ચુંબનની આવી ચોટદાર ગઝલ રચી શકવાનું કારણ નથી!

આ ગઝલનો મારો મનગમતો શે'ર પ્રેમીઓના મિલનની વિહ્વળતાનો તાદૃશ્ય ચિતાર આપે છે.

પાંપણો  મીંચાય  ને ઉઘડે એ  પલકારો થતાં,
વાર બહુ લાગી તો વચગાળામાં ચૂમી છે તને.