વિસ્મૃતિ

 સ્કૂટીને સ્ટેન્ડ પર ચડાવીને હેન્ડલ લોક બે વાર ચેક કરીને સ્વાતિએ બીજા માળે આવેલી ઓફિસે પહોંચવા માટે પગથિયાં ચઢવા માંડ્યા.

ઇડરનો વાણીયો

મારી વિક્રમ-વેતાળની પોસ્ટ પછી એક વડીલ ફેસબુક મિત્રનો ઇનબોક્ષ મેસેજ આવ્યો. એમણે એક ખુબ જ જુના બાળગીતની ફરમાયેશ કરીને કહ્યું કે એ ગીત જો મારા સંગ્રહમાં હોય તો મુકવા વિનંતી. આ ઉંમરે એમનો બાળસાહિત્યમાં રસ જૂની યાદો તાજો કરવા પુરતો સીમિત ન હતો. એમની કોશિશ હતી કે એમણે જે સાહિત્ય ગળથુથીમાં શીખ્યું અને માણ્યું એ વિષે એમના પૌત્ર-પૌત્રીઓ પણ જાણે. એમના પૌત્ર-પૌત્રીઓ અંગ્રેજી માધ્યમના વિદ્યાર્થીઓ હોવા છતાં દાદા-દાદી કોશિશ કરે છે કે બાળકો ગુજરાતી શીખે. આ જાણી દિલને બેહદ આનંદ થયો અને સંગ્રહમાં ન હોવા છતાં એમણે જે ગીતની વિનંતી કરી હતી એ શોધી કાઢ્યું.

આ ગીતના કવિ છે રમણલાલ સોની જેઓ ઉત્તમ બાળસાહિત્યકાર અને અનુવાદક તરીક પ્રતિષ્ઠિત છે. એમણે રચેલું બાળસાહિત્ય બાળમાનસને કુતુહલથી તો ભરી જ દે પરંતુ સાથે જ્ઞાન અને ઉપદેશ પણ આપે.

આશા કરું છું કે આપ સહુ મિત્રો ને પણ આ પસંદ આવે!

હિન્દી ફિલ્મોનું સૌથી પ્રખ્યાત બાળગીત 'લકડી કી કાઠી' અહી જુઓ!

St. Valentine's Day

એક ચમચી જ હતો જીવ, ને ભરતીઓ ચડી...
શી રીતે, કોને ખબર, કઈ પળે વસંત અડી....
આજે ૧૪ ફેબ્રુઆરી એટલે કે વેલેન્ટાઈન્સ ડે. અને આજે જ વસંતપંચમી એટલે કે ભારતીય સંસ્કૃતિનો વેલેન્ટાઈન્સ ડે. વસંત એટલે ઋતુઓનો રાજા! ફૂલોની મહેક, મોરલાની ગહેક, કોયલનું કૂજન અને ભમરાના ગુંજનને માણવાની ઋતુ એટલે વસંત. પાનખરની વેરાની પછી વસંતના આગમનથી નવપલ્લવિત થયેલી ધરતી, વસંતના આગમનની છડી પોકારતાં કેસૂડાં, ફૂલોથી લચી પડતી બોગનવેલ કે પછી વાતાવરણને મધુરતાથી ભરી દેતા કોયલના ટહુકા..... ન કેવળ ઘરના આંગણા સુધી, પણ માનવજાતના મન સુધી પહોંચી જઈને ઋતુરાજ વસંતનો વાસંતીવૈભવ, આ સમગ્ર ચેતન સૃષ્ટિમાં એક નવી જ ચેતના રેડે છે.

વસંત આવે છે ને કંઈ કેટલીય વાસંતી કવિતાઓ યાદ આવી જતી હોય છે. આપણી પાસે કાલિદાસ (ઋતુસંહાર) અને જયદેવ (ગીતગોવિંદ) જેવા કવિઓએ અદ્ભૂત વસંતવર્ણનો આપ્યાં છે. ફક્ત સાહિત્ય જ નહીં, સંગીતક્ષેત્રે પણ જોઈએ તો આપણી પાસે ઋતુરાજ વસંતને વધાવવા માટે અદ્ભૂત રચનાઓ છે. અત્યંત મધુર એવા રાગ વસંતમા કમ્પોઝ થયેલી કેટલીયે શાસ્ત્રીય, ઉપશાસ્ત્રીય અને ફિલ્મી રચનાઓ ખૂબ જ પ્રસિદ્ધ છે. જો કે વર્ષો પહેલા રજૂ થયેલી ફિલ્મ 'બસંત બહાર'ના અતિપ્રસિદ્ધ એવા ગીત “કેતકી ગુલાબ જૂહી ચંપક બન ફૂલ” માં મન્ના ડે અને પંડિત ભીમસેનની જુગલબંધી ઊભી કરીને શંકર-જયકિશનેએ બતાવી આપ્યું હતું કે તેઓ સંગીતક્ષેત્રે વર્ચસ્વ જમાવવામાં અન્ય કોઈ ધંધાર્થી કરતાં પણ ઘણાં ઉત્કૃષ્ટ છે.

એક વખત મુલાકાત દરમિયાન મન્ના ડે એ કહેલું, "પંડિતજી જેવા મહાન ગાયક સાથે ગાવાની વાતથી મને ગભરામણ થઈ હતી. જો કે મારી સાથે કંઈક જુદુ જ બન્યું હતું, તેઓ તેમની ક્ષમતા કરતાં થોડા ઊતરતા સ્તરમાં ગાઈ રહ્યા હતા. પંડિતજીએ મને તેમનાથી પાછળ રાખી દેવાનો પ્રયાસ સહેજ પણ કર્યો નહોતો, હું ફિલ્મના હિરો માટે ગાઈ રહ્યો હતો અને ફિલ્મની પટકથાની જરૂરિયાત એવી હતી એટલે કદાચ તેમણે આવુ કર્યુ હશે એમ હું માનું છું."

http://www.youtube.com/watch?v=vcqmOaQSPDA

आईना

જગજીત સીંઘ-નિદા ફાઝલીની એક ગઝલનો મત્લા મને ખુબ જ પ્રિય છે.

જબ કિસીસે કોઈ ગીલા રખના
સામને અપને આઈના રખના!

આજે જયારે આ શે'રને મનમાં મમળાવતી હતી તો વિચાર આવ્યો કે ઉર્દૂ/હિન્દી ગઝલોના કવિઓને 'આઈના' શબ્દ કેટલો પ્રિય છે. અને કેમ ન હોય? આઈનો ચહેરા અને જીવનનું પ્રતિબિંબ રજુ કરે છે, સૌન્દર્ય અને ફિલસૂફી નું દર્શન કરાવે છે. આઈના જેવો સ્પષ્ટવકતા મિત્ર મળવો અશક્ય છે. ક્યારેક એ ખુશી આપે તો એના જેવો સંતાપ આપનાર પણ બીજો કોઈ નહી!

પરખના મત પરખનેસે કોઈ અપના નહી રહેતા
કિસી ભી આઈનેમેં દેર તક ચેહરા નહી રહેતા.

આઈનેસે કબ તલક તુમ અપના દિલ બહેલાઓગે?
છાયેંગે જબ જબ અંધેરે ખુદ કો તન્હા પાઓગે!

મૈ ખયાલ હું કિસી ઔર કા, મુઝે સોચતા કોઈ ઔર હૈ.
સર-એ-આઈના મેરા અક્સ હૈ, પાસ-એ-આઈના કોઈ ઔર હૈ.

આઈના યે તો બતાતા હૈ કિ મૈ ક્યા હું લેકિન,
આઈના ઇસપે હૈ ખામોશ કિ ક્યા હૈ મુઝમેં?

કવિઓએ સૌન્દર્યનું વર્ણન કરવા માટે પણ આઈનાનો ઉપયોગ કર્યો છે.

અંદાઝ અપને દેખતે હૈ આઈને મેં વોહ,
ઔર યે ભી દેખતે હૈ કિ કોઈ દેખતા ન હો.

તેરા ચેહરા હૈ આઈને જૈસા
કયું ન દેખું હૈ દેખને જૈસા!

તો ઘણી વાર વિરહની વ્યથા વ્યક્ત કરવા.

હમસે અચ્છી કહીં આઈનેકી કિસ્મત હોગી,
સામને ઉસકે તેરી ચાંદસી સુરત હોગી!

આઈના સામને રખોગે તો યાદ આઉંગા
અપની ઝુલ્ફોકો સંવારોગે તો યાદ આઉંગા.

આઈનેકે સૌ ટુકડે હમને કરકે દેખે હૈ
એકમેં ભી તન્હા થે સૌમેં ભી અકેલે હૈ.

આપણા જીવનમાં આઈનો ઉમર સાથે રંગ બદલે છે. બચપણમાં કુતુહલ, તરુણાવસ્થામાં પ્રેમી, યુવાનીમાં જરૂરીયાત તો પ્રૌઢાવસ્થામાં અપ્રિય થઇ જાય છે!

આઈના વોહી રેહતા હૈ ચેહરે બદલ જાતે હૈ.
દીલોકે ફૂલ તો પથ્થરમેં ભી ખીલ જાતે હૈ.

દેખા જો આઈના તો મુઝે સોચના પડા
ખુદસે ન મિલ સકા તો મુઝે સોચના પડા.

મિત્રો, આપને પણ જો 'આઇના' શબ્દ સંબંધિત શે'ર યાદ હોય તો અહી share કરશો. આનંદ થશે.